Zainteresował mnie projekt, jaki ukazał się w „Elektronice Praktycznej”: https://ep.com.pl/projekty/projekty-ep/14497-przedwzmacniacz-lampowy-do-gramofonu. Po głębszym zastanowieniu, postanowiłem zbudować gramofonowy, lampowy przedwzmacniacz z charakterystyką RIAA, ale w oparciu o układ zbliżony do znanego EAR 834.

W 2009 roku zmajstrowałem przedwzmacniacz według projektu: http://skarabo.net/sid-21-prea-2-3.htm. Przedwzmacniacz miał wprowadzić do toru audio „lampowe brzmienie”. W międzyczasie zbudowałem dwa lampowe wzmacniacze audio: http://skarabo.net/sid-23-flexi-vox1.htm i http://skarabo.net/sid-23-flexi-vox2.htm. Przedwzmacniacz stał się niepotrzebny. Po kilkunastu latach stania w szafie nadarzyła się więc okazja by go przerobić na przedwzmacniacz z charakterystyką RIAA. Była obudowa, był selektor wejściowy, był zasilacz – było sporo. Wystarczyło zmienić nieco układ elektroniczny i dodać brakujące człony.

Do układu brakowało wyjściowych wtórników katodowych. Zrobiłem płytkę, na której zmontowałem wtórniki. Wszystko zmieściło się w obudowie. Starą płytkę dało się przerobić do montażu nowego układu elektronicznego. Wymagało to wykonania paru zworek i otworów na nowe połączenia i elementy. W zasilaczu pracuje przewinięty transformator TS 10. Jego zaletą jest bardzo dobry ekran magnetyczny. Ponieważ zasilacz był wykonany dla lamp ECC88, to miałem lekkie obawy czy „wystarczy” napięcia anodowego.
Nowy przedwzmacniacz pobiera bardzo mały prąd, więc spadek napięcia na rezystorach filtra zasilacza jest niewielki. Różnica napięć anodowych na „zimno i na gorąco” jest mała. W związku z tym nie zastosowałem opóźnionego załączania napięcia anodowego. Filtracja napięcia anodowego, przy tak małym prądzie anodowym, też wydawała mi się wystarczająca i nie zastosowałem jego stabilizacji - (napięcia). Postanowiłem pozostawić zasilacz bez zmian, tym bardziej, że żarzenie też „dawało radę”.

Selektor wejść przystosowałem do nowych potrzeb. Trzy wejścia obsługują: CD, TUN i DVD bez potrzeby załączania zasilania przedwzmacniacza, ale przy położeniu przełącznika rodzaju pracy - na płycie czołowej - w górę. Gramofon Jest obsługiwany przez wejście AUX przyłączone bezpośrednio do siatek lamp ECC83, oczywiście po załączeniu zasilania i przełączeniu przełącznika rodzaju pracy w dolne położenie LAMP PREAMPLIFIER.
Takie rozwiązanie jest bardzo praktyczne, bo nie ma potrzeby zmagania się z przełączaniem kabli połączeniowych przy zmianach źródeł sygnału, np. gdy znudzi się nam słuchanie muzyki z gramofonu.

Schemat przedwzmacniacza gramofonowego

Uruchomienie przedwzmacniacza nie sprawiło kłopotu ale myśl, jak będzie brzmiał, nie dawała mi spokoju. Postanowiłem sprawdzić czy  przedwzmacniacz ma prawidłowo skorygowaną charakterystykę częstotliwościową, zgodną z krzywą RIAA. Jak się tego dowiedzieć? Narzędzi miałem niewiele. Krzywa charakterystyki zależy od wartości elementów wchodzących w skład układu ujemnego sprzężenia  zwrotnego. Postanowiłem dobrać  te elementy doświadczalnie - na słuch. Nie jest to dokładny sposób, ale jakiś jest. Brzmienie porównywałem z brzmieniem wysokiej jakości gramofonowym przedwzmacniaczem : https://audiokultura.com, produkt „Iskra 1”.

Z płytki laminowanej miedzią wykonałem „platformę”, którą przymocowałem do chassis przedwzmacniacza. Platformę uziemiłem. Na platformie zamontowałem trzy grupy zmienianych elementy, które postanowiłem dobrać:

• kondensator szeregowy CS, typowo 330pF. Na małej płytce drukowanej umieściłem 8 kondensatorów, które mogłem niezależnie załączać, przy pomocy 8 pozycyjnego mini załącznika. Wybrałem pojemności: 47pF, 47pF, 22pF, 22pF, 15pF, 15pf, 10pF, 10pF. Oprócz załączanych kondensatorów dodałem jeden stały o pojemności 220pF. Mogłem więc wybierać 220pF+8 wymienionych wyżej pojemności.

• Kondensator CR typowo 110pF połączony równolegle z rezystorem 750k. Zastosowałem tu zmienny kondensator strojeniowy (agregat) z jakiegoś odbiornika tranzystorowego o pojemności 3pF do 150pF, do którego dolutowałem stały kondensator 47pF.

• Rezystor R 750k. Zastosowałem tu liniowy potencjometr 1M, do którego dodałem szeregowo rezystor 100k.

W doborze wartości pomogły mi możliwości selektora wejść.

Sygnał kanału L z gramofonu podałem na wejście kanału L przedwzmacniacza „Iskra”. Wyjście kanału L z przedwzmacniacza „Iskra” podałem na kanał L wejścia DVD mojego przedwzmacniacza. Sygnał drugiego kanału R gramofonu podałem na wejście R AUX mojego przedwzmacniacza. Wyjścia R i L z mojego przedwzmacniacza podałem odpowiednio na wejścia wzmacniacza audio. Dzięki takiemu podłączeniu sygnałów miałem możliwość błyskawicznego przełączania kanałów: L z „Iskry” i R z mojego przedwzmacniacza i słuchania, przemiennie, tylko jednego z nich. W tym celu należało jednocześnie przełączać przełącznik selektora wejść i przełącznik rodzaju pracy - oba są blisko siebie – więc nie było problemu. Potencjometr siły głosu w przedwzmacniaczu pozwalał na wyrównanie poziomów głośności kanałów.

Wybrałem: kondensator CS=317pF, kondensator CR=94pF, rezystor R=750k. Wartości podane na schemacie są wartościami ustalonymi podczas ich doboru. Wychodząc z założenia, że oba kanały przedwzmacniacza są identyczne, takie same wartości zastosowałem w drugim kanale przedwzmacniacza. Taki sposób doboru wartości elementów pozwolił na wybór brzmienia – ogólnego klimatu, porównywalnego z brzmieniem dobrego wzorca. Nie pozwolił jednak ocenić bardzo istotnych elementów, jak „przestrzeń”, czy efekt stereo. Okazało się, że wybrane wartości nie odbiegają zbytnio od typowych, podawanych na schematach ideowych. Takie oszacowanie wartości pozwoliło mi stwierdzić, że poruszam się gdzieś w okolicach optimum i przyjąć, że wartości podawane na schematach są właśnie optymalne. Podczas doboru elementów dochodzą dodatkowe pojemności montażowe. Z tego powodu przewody połączeniowe na „platformie” i łączące ją z przedwzmacniaczem, powinny być jak najkrótsze. Pomiaru wartości dobranych pojemności dokonałem po odłączeniu i wymontowaniu ich z platformy.

Można zapytać, po co tyle roboty i dociekań, by dojść do wniosku, że wszystko jest ok? Uważam, że jest to wystarczający powód, a stwierdzenie tego, to właśnie istota sprawy, to „uspokojenie sumienia”.

Przedwzmacniacz brzmi bardzo ciepło, wysokie tony nie męczą, jest kontrolowany bas. Nie słychać szumów, nie słychać przydźwięku sieciowego - tu prysły moje obawy związane z brakiem stabilizacji napięcia anodowego i napięcia żarzenia. Wzmocnienie jest wystarczające. Pozytywnie wypadła też próba z wkładką MC Denon DL- 80 o napięciu wyjściowym 1,6mV. Zastosowany potencjometr volume, pozwala dopasować głośność przedwzmacniacza do głośności innych źródeł.

Po kilku tygodniach oswajania się z brzmieniem przedwzmacniacza, postanowiłem go trochę „scharakteryzować”. Z synami Piotrem i Markiem porównywaliśmy jego brzmienie z brzmieniem „Iskry”. Marek napisał o tym kilka zdań.

„Przedwzmacniacz gra dość jasno, może to być spowodowane gołymi, gładkimi ścianami za kolumnami - jasno ale nie ostro. Podobnie brzmiała Iskra. Brzmienie jest żywe i otwarte, ładnie akcentuje detale w górze i tnie je na poszczególne elementy. Przekaz daje dobry wgląd w nagranie. Nie zauważyłem jakiegoś zapiaszczenia w górze, czy nadmiernych sybilantów w wokalu. Bas jest energetyczny i zwarty i robi, to co powinien – wyraźnie akcentuje tempo. Gdy porównywaliśmy brzmienie Iskry zasilanej zwykłym zasilaczem - dołączonym przez producenta - brzmienie miała brudne i szorstkie, a góra była zapiaszczona. To rzutowało niekorzystnie na wokale. To spora wada. W takim zestawieniu zdecydowanie korzystniej zagrał przedwzmacniacz Taty. Po podłączeniu zewnętrznego zasilacza liniowego, Iskra zagrała bardziej przestrzennie, bardziej gładko na górze i ogólnie czyściej. Dla mnie oba przedwzmacniacze brzmią bardzo dobrze, chociaż każdy trochę inaczej, co oczywiście nie dziwi. To, że trudno wskazać zwycięzcę, to plus dla Taty pracy. Nie ma wstydu”.

Marek